Txapelketak
Historia
Gerra
aurreko txapelketak (1935-1936)
TXAPELKETEN
HISTORIA
Gerra aurreko txapelketak (1935-1936)
Hiru
arotan bana liteke Bertsolari Txapelketa Nagusien historia: gerraurreko
txapelketak, Euskaltzaindiak antolatutakoak eta Bertsozale Elkarteak
antolatuak
Santo
Tomasetako lehiaketak gain behera egin zuen urteen buruan, Lore
Jokoek berek bezalaxe, eta Joxe Ariztimuño "Aitzolek"
1935-1936 txapelketetako bertsoak argitaratu ziren liburuxkaren
hitzaurrean komentatzen duenez, "azkenaldi larrira espaniar
diktadurak zekarkin bertsolarien joku eder hauxe. Betirako igartuko
ote zitzaigun euskal landarea? Koplakarien hil behar honek larri
genkarzkin Euskaltzaletakoak. Alegiko errotan alkartu ginan Lizardi
zana, Jauregi olerkaria, Labaien antzezlaria eta Erauskin bertsolaria,
gaitz horrentzako sendagairik aurkitzen ote genduan edo. Hango
asmoak zerbaiterako izan ziran nonbait."
Baina
txapelketa haien antolakuntzan gogor jardundako Joxe Zubimendi
kazetariak bilera horren aurrekari interesgarri baten berri emango
zuen 1939an, Parisen editatzen zen Euzko Deya-n:
BERTSO
MINEZ
Udazkeneko
gau giro ederra zan. Eusko Gaztediko areto berria, leihoak zabalik,
haize egarri Donosti jostarian. Bazkideak maietan, han-hemenka,
eguneko lanaren atseden, akeita hartuz edo museko hordago borobila
boteaz jokoan edo goizetik gauerainoko gora-beheratzaz berritsu.
Bat-batean, ustekabe, hor sartu zaigu gazte sail alai bat aretoan.
Hain alaia ezezik! Egun osoa ibilketa batean botea zuten ta, azkenik,
apal ondoan, Eusko Gaztedira ikertaldi bat egin gabe ezin jaia
ongi biribildu. Zarauztarrak dituzu eta beren artean Basarri.
Agurrak, bosteko estutzeak, bizkar gaineko esku-zartak. Gure artean
jarri dira ta hau etengabeko berriketa! Baina haien artean bada
bat berriketari lotuta ezin egon dana. Bihurri xamarra berez,
barruan daukan pozari ezin eutsi ta mingainarekin ezezik, oin,
beso, buru ta guzien beharrean arkitzen da poz hori agertzeko.
Mutila nabarmentzen hasi zaigu; lainezaren bultzadaz, harroxko.
Eizmendi gure mahaiean, ezin eramanik, sutan. Halako batean, zutik
jarrita, beroaren bero, bertso hau zuzendu dio bere adiskideari:
Bertsoaren
indarra! Gazte bihurria ez zan gehiago sentitu; lainezak ihestu
zitzaizkion; harrotasunak, urtu. Itsas barearen antzeko leun geldi
zitzaigun. Bertso batek honelako indarra izanik, zenbat eta zenbat
egin lezakete bertsolariak, bide zuzenean jarrita, gure egiaren
zabalkunderako! Hau izan zan une artako oldozkuna. Une hartatik
hasi zan Bertsolari Egunaren jaiotza (...).
Eusko
Gaztedik zebilkian politika arazoak atzera ez zitzan bertsolariak,
Euskaltzaleak bazkunari eskeini genion lehendakaritza. Bai Ariztimuño'tar
Joseba Aitzol zanak pozik hartu ere. Geroztik bi bazkunak bat
eginik, jarrai zioten lan onurakor honi.
Bide
zuzenean jarri behar ziren bertsolariak, beraz. Izan ere, bide
okerretik zebiltzan gehienak. Aitzolek idatzia zuen El Día
egunkarian bertsolariak taberna zulotan zebiltzala, eta beraien
bertsoei ustel kiratsa zeriela...
Lehen
txapelketan, 1935ekoan, Euskal Herri osoko 20 bertsolari bildu
ziren, kanporaketarik gabe. Haien artean zegoen Euzkadi egunkarian
Basarri ezizenez sinatzen zuen kronista gazte bat, Iñaki
Eizmendi. Huraxe zen, hain zuzen, isiltzeko agindu ziona Euzko
Gaztediko zalapartariari, eta ezin egokiagoa "gure egiaren
zabalkunderako"... Bera izan zen txapelduna.
Bigarren
txapelketan 30 bertsolari lehiatu ziren finalerako 10 lekuak hartzearren.
Finalisten artean zegoen taberna zuloetatik atera gabe ibiltzen
zen arlote burutsu bat, eta gazte zintzoentzako eredu txarra zen
arren berari eman behar izan zioten txapela. Bizi osoan bildutako
merituez gainera, Manuel Lujanbio "Txirritak" zoragarrizko
bertsoak bota baitzituen Victoria Eugenian.
Txapelketen
historia: sarrera
Euskaltzaindiak
antolatutako txapelketak (1960-1982)