There
are Basque folk dances that originated centuries
ago, and they have been performed nearly annually
since then. But these traditions were not just
for our ancestors to create; today possible new
traditions are also being created as was the case
this month (Sept. 2009) when a new dance tradition
was born.
FYI,
Ezpata-dantza berri bat asmatu dute Iruñean, "Iruñeko
ezpata-dantza"
Propio eginiko urratsak
Ezpata-dantza berria sortu du Iruñeko Duguna dantza taldeak,
ohitura kontuan hartuz; igandean aurkeztu zuten
Iñigo Astiz. Iruñea
There have dancers, and dance groups too, but there are not too
many dances that originated in
Iruñe-Pamplona. That is what the local dance group "Duguna"
wanted to remedy. They were assisted in this endeavor by
members of Ikerfolk of Donostia.
The
new dance debuted at the 2009 San Fermin Txiki celebration (the
main feast of San Fermin in July is internationally known, so
this one is more for the locals).
The
basis of this new creation is a historical document from 1556
that stated that unique dances were prepared for an event in
Iruna. But this was not a recovery of a lost dance
tradition, because there was only a mention in passing of the
implements used and the headgear.
dantza
taldeko kideek, eta, horregatik, Iruñearen neurrira propio
eginiko ezpata-dantza sortu dute. Igandean aurkeztu zuten
jendaurrean, sanfermin txikiko prozesioan, iruindarrek ere
urratsak ezagutu, eta propio egin zitzaten.
«Orain arte beste lekuetako dantzak egin ditu beti gure taldeak»,
azaldu du Aritz Ibañez Duguna dantza taldeko kideak, «baina ez
genuen lortzen tokian tokiko dantzak egiten dituzten taldeek
lortzen duten indar bera eta herriarekiko identifikazio bera.
Dantzak ikusten zituen jendeak, eta txalo ere egiten zuten
bukatzen genuenean, noski, baina ez zituzten bere egiten.
Horregatik, beste herri batzuetan beren dantzak dituzten bezala,
pentsatu genuen, Iruñeak ere merezi zituela dantza propio batzuk».
Aurreak erakusten du atzea nola dantzatu, eta kasu honetan ere,
aurrekoek egindakoari begira aritu dira lanean Dugunako kideak.
Historiari begira. «Artxiboetan ikusi dugunez», dio Ibañezek, «Iruñeko
dantza taldeek dantza propioak prestatzen zituzten ospakizun
berezietarako. 1556koa da aurkitu dugun gisa horretako
dokumenturik zaharrena».
Ez da berreskurapen lan bat izan, ordea, ez baitago garai bateko
ezpata-dantza horien lekukotasunik. Erabiltzen zituzten
erremintei buruzko oharrak eta jantziei buruzko datuak baino ez.
Urratsik ez. Arrasto horiek baliatuz dantza «birsortu» egin
dutela dio, horregatik, Ibañezek. Tradizioari so eginik
osaturiko dantza da, halere, dantza berria. XXI. mendean
sorturiko dantza bat, Euskal Herriko eta Europako ezpata-dantzen
nolakotasuna kontuan hartzen duena. XXI. mendeko gizarteari
loturikoa, beraz, eta, horregatik, genero bereizketarik gabe,
neska zein mutilak ikus zitezkeen igandean dantzan.
Buruzagia eta zerbitzaria aritu ziren taldearen buru, eta 28
dantzari izan zituzten atzean; lau kapitain ere izan ziren
ezpata-txikiekin dantzan, eta banderazainek eta txistulariek
itxi zuten taldea. 35 dantzari guztira, eta hainbat dantza saio
osoaren barnean: bandera arbola, banderaren azpiko korrikaldia,
biribilketa, hainbat zortziko, eta, noski, ezpata dantza.
Arrosa
izeneko egitura ere antolatu zuten dantzariek, egurrezko ezpatak
elkarrekin gurutzatuz, kapitainaren lepo inguruan. Hala, San
Ferminen martirioa gogoraraziz, zintzurra moztuta hil omen
baitzuten.
Lehen urratsa
11:30ean hasi zen dantza Arrotxapeko zubian, eta jende franko
zegoen han jadanik dantzarien zain. Prozesioarekin batera joan
ziren ondoren dantzariak, eta Udaletxe plazan izan zen dantzaldi
nagusia, propio dantza ikustera joandako jendetzaren aurrean.
Beteta zegoen plaza.
«Iruñeko dantzariak gara gu», dio Ibañezek. «XVI. mende hartan
Iruñean dantzatzen zuten dantzari haien oinordeko sentitzen gara,
eta nahi genukeena da gure dantza hauek Iruñeko dantza bihurtzea.
Asmo handiegia da agian, baina neurri horretako dantzak egiten
saiatu gara». Igandean ez zen bozketarik izan, noski, baina
txalo zaparrada itzela jaso zuten dantzariek. «Dantza bat propio
egitea ez da urtebeteko kontua, halere», dio Ibañezek, «eta,
horregatik, lanean jarraitu beharko dugu hemendik aurrera ere,
atsedenik gabe». Egina dute lehen urratsa.
