Itzuli orri nagusira
Bidali hau
Inprimatu
Kontsumitzaileon hizkuntza eskubideen dekretua
© cc-by-sa Sustatu ¦ 2008-07-02 ¦ 16:59 ¦
hizkuntza-eskubideak
Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza eskubideei buruzko Dekretua onartu berri du Eusko Jaurlaritzak, eta gaur aurkeztu du publikoki HPSk. Dagoeneko, gaztelania arriskuan ikusten duten horiek neurri faxistatzat hartu dute. Jarraian, HPSk gaur emandako azalpenetatik puntu batzuk nabarmenduko ditugu. Zein eskubide bermatzeko eskatzen den, eta zein eratako zerbitzu eta enpresek eman beharko dituzten.
Dekretuaren baitako enpresa eta establezimenduak
Dekretuaren baitako enpresa eta establezimenduak
Ondorengo hauek dira dekretuan jasotako arauak bete beharko dituztenak:
- Erakunde publikoak, zerbitzua edo produktuak zuzenbide pribatuko
araubidearen arabera ematen dituztenean.
Euskal Autonomia Erkidegoaren eremuan, legez unibertsalak, interes
orokorrekoak edo antzeko beste kategoria batekoak diren zerbitzuak egiten
dituzten erakunde edo pertsona juridikoak:
- Komunikazio-sareak ustiatzen dituzten komunikazio-operadoreak, zerbitzu
unibertsala ematen dutenak, eta jendearentzako telefono-zerbitzuak ematen
dituztenak.
- Bidaiarien trenbideko edo errepideko garraio publiko erregularreko zerbitzuak
ematen dituzten enpresak.
- Bidaiarien aire-garraioko zerbitzu erregularrak ematen dituzten enpresak, eta
aireportuetan errepide asistentzia zerbitzuak ematen dituztenak.
- Energia elektriko zerbitzua ematen duten banaketa-enpresak..
- Gas naturala merkaturatzen duten enpresak.
Euskal Autonomia Erkidegoan kokatuta dauden jendeari begirako, produktuak
saltzeko edo zerbitzuak emateko establezimenduek, baldin eta honako
baldintza hauetakoren bat betetzen badute:
- 250 langiletik gora dituzten enpresetakoak diren establezimenduak
izatea, betiere urtean 50 milioi euro baino gehiagoko negozio-bolumena
badute, edo haien urteko balantze orokorra 43 milioi eurotik gorakoa
bada, edo aurreko baldintza horiek betetzen dituen beste enpresaren
batek haien kapitalaren edo boto-eskubideen % 25 edo gehiagoko
partaidetza baldin badu.
-Jendeari salmentak egiteko gunearen azalera 400 metrotik gorakoa duten
establezimenduak izatea, elebidunen proportzioa % 33 baino handiagoa
duten udalerrietan edo Bilbon, Gasteizen edo Donostian kokatuta
badaude.
- Bezeroarentzako arreta ematen duten plantillako langileak 15 baino
gehiago dituzten establezimenduak izatea.
- Euskal Autonomia Erkidegoan jendeari begirako establezimendua duten
kreditu-erakundeak, eta Euskal Autonomia Erkidegoan etxebizitzak
saldu edo alokatzen dituzten profesional, enpresa edo eraikuntza-obren
sustatzaileak.
- Dekretuaren baitan dauden enpresa guztiak Euskadin saltoki edo
establezimenduren bat dutenak eta hemen jarduten edo operatzen dutenak
dira. Jardun esaten dugunean jarduera elektronikoa ere kontuan hartzen da.
Dekretuak ezartzen dituen betebeharrak
Idatzizko informazioa ematerakoan, euskaraz eta gaztelaniaz eman
beharko dira:
- Seinaleztapen guztia
- Errotuluak eta kartelak
- Inprimakiak eta katalogoak
- Kontratuak eta baldintza orokorren agiriak
- Komunikazioak eta jakinarazpenak, nola baita ere fakturak
aurrekontuak, eta abar.
Ahozko informazioa eta publikoari zuzeneko arreta eskaintzerakoan:
- Megafonia bidezko informazioa euskaraz eta gaztelaniaz
eman beharko da.
- Ahozko informazioa eta aholkularitza euskaraz eta
gaztelaniaz emateko gai izan beharko dute enpresa eta
establezimenduek.
- Ahozko informazioa esaten denean, bitarteko telefoniko eta
elektronikoen bidez ematen den informazioa ere esan nahi
da.
Arauak betetzeko epeak ere ezberdinak dira eskakizunen eta sektore batetik
bestera: urtebeteko epea ematen zaie batzuei, bi, hiru eta lau urtekoa beste
batzuei (eskakizun zailagoak dituztenei).
Betebehar hauek ez betetzeak kontsumo arloko arau haustea suposatzen du, eta
2003ko Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Legeko 50. artikuluan
aurreikusitako zehapenak ezartzea lekarke berarekin. Nolanahi ere, helburua ez
da zehapenetara jotzea, Dekretua inor behartzen ibili beharrik gabe betetzen
saiatzea baizik.
Hizkuntz Konpromisoaren Zigilua
Aurrekoaz gainera, Dekretuak bestelako berrikuntzarik ere badakar. Hizkuntza
Konpromisoaren Zigilua sortuko da, oso-osorik dekretu honi lotua. Dekretua
betetzen duten entitateek, Dekretuak aurreikusitako Hizkuntz Konpromisoaren
Zigilua eskuratu eta baliatu ahal izango dute, haien konpromisoaren eta
dekretu betetzearen adierazgarri. Hizkuntz Konpromisoaren Zigilu hau Bikain
euskararen kalitate ziurtagiriaren sisteman txertatuko da, eta ezaugarri
propioak izango ditu (izena, irudi korporatiboa, eta abar). Hizkuntza
Politikaren ardura duen sailak emango du Zigilua, baita, kasua balitz, kendu
ere. Zigilua eskuratzen dutenek euren publizitatean erabili ahal izango dute.
Diru-laguntza deialdia
Honek guztionek ahalegin bat eskatzen du. Ahalegina egitea dagokie enpresa
eta establezimendu askori. Ez gara zehapenen bidearen aldeko, ez ditugu
zehapenak gogoko. Askoz gehiago sinesten dugu pertsuasioaren eta
konbikzioaren indarrean, zehapenaren indarrean baino. Euskal gizarteak,
hemen diharduten enpresetako eta establezimenduetako gizon-emakumeek
hala nahi duten eta ahal duten neurrian bermatuko dira benetan
kontsumitzaileen hizkuntz eskubideak. Horrexegatik, hau guztion egitekoa
delako, Dekretuak ezarritako betebeharrak betetzerakoan bidelagun izango
gaituzte enpresek eta establezimenduek. Horregatik jarri dira arauak betetzeko
lau urte arteko epeak. Eta horrexegatik egingo dugu diru-laguntza deialdi
berezia.
Ahalegin hau arintzen lagundu nahi du Eusko Jaurlaritzak. Iragarpen bat
egitera noakizue. Datozen asteetan, enpresei eta establezimenduei Dekretuak
aurreikusitakoak betetzen laguntzeko 600.000 eurotako laguntza deialdia
egingo du Eusko Jaurlaritzak. Laguntza deialdi honetatik eskura litezkeen diru
baliabideak bestelako laguntza deialdietan lortutakoekin bateragarriak izango
dira, eremu sozio laboralean euskararen indarberritzea bultzatzera datorren Lan
Hitz deialdian eskuratutakoekin eta aste honen hasieran aurkeztutakoekin.
Urtero egin nahi den laguntza deialdi honek Dekretuak zehaztutakoak betetzen
joan daitezen aurreikusitako lau urteko epea iraungo du, gutxienez.
Dekretuaren zutabe nagusiak
Dekretuaren zutabe nagusiak laburbiltzekotan, beraz, honelaxe egingo genuke:
- Kontsumitzaileari informazioa bi hizkuntza ofizialetan emango zaiola
bermatu egin behar da.
- Kontsumitzaile eta erabiltzaileei ematen zaien informazioaren hizkuntz
kalitatea zaindu egin behar da.
- Kontsumoaren eta hizkuntza normatibizazioaren arloan konpetentzia
duten erakundeekin lankidetzan jardun dugu eta jardungo dugu
etorkizunean ere.
- Progresibotasuna eta malgutasuna.
- Hizkuntz Konpromisoaren Zigilua jarriko da enpresa eta saltokien esku.
- Era askotako laguntzak, nahiz dirulaguntzak hala bestelakoak, emango
dira dekretuan jasotako eginbeharrak betetzen laguntzeko.
Zertan datza progresibotasuna?
Hiru bidetatik bermatzen dira progresibotasuna eta malgutasuna:
- Enpresa eta saltokien tipologia. Merkataritza-establezimendu txikiak eta
enpresa txiki guztiak dekretu honetako betebeharretatik kanpora
geratzen dira. Euskararen normalizazioan aurrera egiteko estrategikotzat
jotzen ditugun eta kontsumo jarduera burutzerakoan harremana herritar
askorekin duten enpresa eta establezimenduak geratzen dira
dekretuaren eraginpean.
- Enpresa eta establezimenduen kokaguneko errealitate soziolinguistikoa.
- Dekretuko betebeharrak betetzeko epe ezberdinak ematen dira,
urtebetetik lau urtera bitarteko epeak, betebeharraren eta enpresa-
motaren arabera.
Nola erredaktatu den dekretua
Alde batetik, Eusko Jaurlaritzako bi sailek elkarrekin bultzatu eta lideratu
dugu: Merkataritza, Kontsumo eta Industria Segurtasuneko sailburuordetzak
(Industria saila) eta Hizkuntza Politikarako sailburuordetzak (Kultura saila).
Bestetik, audientzia epe zabala eduki du: guztira 37 elkartek izan du bere
ikuspuntua azaltzeko aukera. Horrez gain, audientzia garaian, sektoreko
hainbat elkarte errepresentatiborekin batzarrak ere izan ditugu. Audientzia
garaian honako elkarte hauei eman zaie, 37 elkarteren artean, iradokizunak eta
alegazioak aurkezteko aukera:
- Confebask
- ELA, CCOO, LAB eta UGT
- Euskaltzaindia
- Euskal Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordea
- EUDEL
- Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Merkataritza Ganbarak.
- EKE (Euskadiko Kontsumitzaileen Federazioa).
- Euskadi, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoako Ostalaritza Elkarteak.
- Bidai Agentzien Federazioa (BIDEA) eta Elkartea (ADEAVE).
- Gasteiz, Bilbo eta Donostiako Merkataritza Elkarteak
- ANGED (Asociación Nacional de Grandes Empresas de Distribución).
- ASUPE (Asociación de Supermercados de Euskadi)
- UCE eta EKA-OCUV Kontsumitzaileen Elkarteak.
Iradokizun eta alegazio guztiak ez, noski, baina asko eta asko aintzakotzat
hartu ditugu. Ez da, beraz, laborategi batean egindako dekretua: asko
hausnartu ondoren, iritzi asko entzun ondoren, asko elkarrizketatu ondoren
onarturiko dekretua da. Eta hala behar du: hizkuntza politika arrakastatsua
egingo bada, oinak lurrean direla, urratsez urrats, gizartearen egoera eta
hizkuntza atxikimendua oso aintzakotzat hartuta egingo baita. Gizartearen
ahalmen eta borondateen arabera bakarrik asumitu baititzakegu ezinbestez
asumitu behar diren deserosotasunak eta ahaleginak.
Erantzunak
#1. Re: Kontsumitzaileon hizkuntza eskubideen dekretua
Sustatu ¦ 2008-07-02 ¦ 17:37
> Betebehar hauek ez betetzeak kontsumo arloko arau haustea suposatzen du, eta
> 2003ko Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Legeko 50. artikuluan
> aurreikusitako zehapenak ezartzea lekarke berarekin. Nolanahi ere, helburua ez
> da zehapenetara jotzea, Dekretua inor behartzen ibili beharrik gabe betetzen
> saiatzea baizik.
Lege horren testua hemen dago. 50.artikuluan ez dago zehapenik, egia esan, 53.etik aurrera zehazten dira batzuk, urratzearen larritasunaren arabera.
#2. Kontsumitzaileen legeak euskaldunon eskubideak zatitzen ditu
Kontseilua ¦ 2008-07-09 ¦ 11:00
Kontseiluak EAEko Kontsumitzaileen Eskubideen dekretua aztertu du eta zenbait elementu positibo aurkitu dituen arren, oro har, ez dela eraginkorra izango ondorioztatu du. Hori egiaztatzeko helburuarekin, ‘Kontseilutik’ aldizkariaren azken azterketa aurkeztu dute, ur-botilen etiketen inguruko analisia hain zuzen ere. Izan ere, aipatutako azterketak argi uzten duen bezala, Euskal Herrian saltzen diren ur botiletan eskasa da oso euskararen presentzia eta onartutako Kontsumitzaileen dekretuak ez du egoera aldatuko, ez baititu, beste alor askoren artean, etiketak arautzen. Kontseiluak burututako bosgarren azterketa da hau eta guztiek egoera kezkagarri bera islatzen dute. “Dekretu honekin egoera arautzeko eta hobetzeko aukera berri bat galdu dugu”, adierazi du Kontseiluko idazkari nagusi Xabier Mendigurenek.
Elementu positiboak
Dekretuaren alde positiboak nabarmendu dituzte lehendabizi Kontseiluko ordezkariek. Bi dira nagusiki dekretuaren ekarpen esanguratsuak. Alde batetik, Kontseiluak duela zenbait hilabete eskatu zuen bezala, hizkuntza-eskubideak urratzeagatik zigorrak ezarriko dira. Dena dela, ez dituzte zigor hauek zehaztu eta horrela beren aplikazioa oso zalantzazkoa da, beraz, azken finean, “zigor teorikoak besterik ez dira izango”, azaldu dute.
Bestetik, positibotzat jo dute dekretuak arauak betetzeko epe zehatzak zehaztea. “Enpresak egokitzeko epea beharrezkoa da, ez dugu inoiz kritikatuko epe luze bat hautatzea, bai, ordea, eperik gabe aritzea, horrela ez baita ziurtatzen progresibitatea”, adierazi dute.
Zuzendu beharrekoak
Kontseiluak egindako lehen zuzenketa eremu administratiboei buruzkoa da. Izan ere, Eusko Jaurlaritzak, Nafarroako Gobernuak Vascuencearen legean bezala, lurraldearen zonifikazioaren alde egin du dekretu honetan, euskaldunon hizkuntza-eskubideak arauz urratzeko bidea ezarriz. Izan ere, dekretua ez da EAE osoan aplikatuko, elebidun tasa % 33tik gorakoa duten udalerrietan eta hiriburuetan soilik aplikatuko da. “Non aplikatuko da dekretua beraz?”, galdetu dute Kontseiluko ordezkariek. Eusko Jaurlaritzak argitaratu berri duen inkesta soziolinguistikoaren datuen arabera, EAEko elebidun tasa % 31,1ekoa da, dekretua betetzeko ezarritakoa baino txikiagoa. Bizkaikoa % 23koa da eta Arabakoa berriz, % 14koa. “Nola da posible EAEko elebidun tasa baino handiagoa izatea gutxienekoa?”, galdetu dute.
Arauok hizkuntza komunitateak presentzia duen gune administratibo guztietan aplikatu behar dira. EAEri dagokionez, beraz, udalerri guztietan. “Edozein kasutan garbi utzi behar da hizkuntza gutxitu baten kasuan ezagutza-tasak ez duela haren lurraldea definitzen”, azaldu dute.
Bigarren zuzenketa dekretuak zehazten duen enpresen tamainaren arabera ezarri den mugari buruzkoa da. Enpresen tamaina-irizpideak ez du eskubidea bermatzeko unean muga izan behar, dekretuak enpresa guztiei, merkataritzakoei barne, eragin beharko lieke. “Egokitzeko zailtasun handiagoak dituztenek laguntza gehiago jaso behar dute eta epe handiagoa eskaini behar zaie dagozkien helburuetara iristeko”, adierazi dute.
Hirugarrenez, kontsumitzaile euskaldunon hizkuntza-eskubideak jardun ekonomiko guztietan bermatu behar dira. Dekretu hau nagusiki garraioaz, telefonia enpresez, energia hornitzaileez eta gainazal handiez ari da, gainerakoak kanpoan utziz. Kontseiluko ordezkariek gai arriskutsuei arreta berezia eskaini behar zaiela nabarmendu dute. “Lehentasun berezia eskaini behar zaie gai arriskutsuei eta botikei herritarrengan izan dezaketen eraginarengatik”, azpimarratu du ildo politikoko arduradunak.
‘Ezta bosgarrenean ere’
Bestetik, etiketen gaia guztiz kanpo uztea salatu dute Kontseiluko ordezkariek. Euskal Herrian salerosten diren produktu eta zerbitzu guztiei aplikatu behar zaie euskaraz etiketatzeko araua. Horixe da hain zuzen ere Bartzelonako deklarazioaren 50.2. artikuluak adierazten duena: hizkuntz komunitate propioaren lurraldeen gizaki orok eskubidea dauka bere hizkuntzan informazio osoa izateko idatzia zein ahozkoa, lurraldean finkatutako merkataritza-establezimenduek eskaintzen dituzten produktu eta zerbitzuez, hala nola erabiltze-jarraibideak, etiketak, osagai-zerrendak, publizitatea, bermeak eta gainerakoak.
Kontseiluak burututako bost azterketek, museoen nahiz zinemen analisiak, ardo botilen eta jogurt etiketen azterketak eta gaur aurkeztutako ur-botilen etiketenak, Bartzelonako deklarazioa ez dela betetzen argi utzi dute. “Bost azterketa egin ditugu jada eta guztiek berdina erakusten digute: enpresa gehienak gutxieneko zerbitzuak direnak ere ez dituzte euskaraz eskaintzen, bereziki etiketen alorrean”, adierazi du Iñaki Lasak.
Kontsumitzaileen eskubideen inguruko txostenak
Gaurkoa ez da Kontseiluak erabiltzaileen eskubideen garrantzia azpimarratzen duen lehen aldia. Batetik, iaz Kontseiluak “Euskaldunon hizkuntza-eskubideak kontsumo harremanetan” txostenaren bidez egoeraren azterketa egiteaz gain, babeserako beharrezkoak diren puntuan aipatu zituen. Gaur dekretuari egindako zuzenketak aurretik jakinarazi zituen: gune administratibo guztietan agertu beharra, gai arriskutsuek eta botikek lehentasun berezia behar dutela …
Behatokiak ere, iaz gaiari buruzko txosten berezitua argitaratu zuen. “Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza-eskubideak Euskal Herrian” izenburupean, Europar Batasuneko, Frantziako estatuko, Espainiako estatuko, Nafarroako eta EAEko araudia aztertu zuen. Horren bidez, euskaldunon hizkuntza-eskubideak ez direla bermatzen ondorioztatu zuten. Azterketa kontsumitzaile euskaldunek gero eta kexa gehiago egiten dituztelako burutu zen. Behatokiak kexak ‘euskararen telefonoa’ren bidez jasotzen ditu (www.euskararentelefonoa.com). “Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza-eskubideak Euskal Herrian” txostena eskuratzeko: http://www.behatokia.org/dokumentuak/TB09E.pdf
Erantzun (klik zabaltzeko)
Facebook bidez erantzun
|
Euskaldun gisa zure hizkuntza eskubideak urratuta ikusi badituzu, honako zerbitzu hauetara jo dezakezu:
hizkuntza-eskubideak gaia duten albiste gehiago
Erantzun gehien izan dituzten albisteak
|