2009
Wikipedia(e)tik
Gregoriotar egutegia | 2009 MMIX |
Ab urbe condita | 2762 |
Armeniar egutegia | 1458 ԹՎ ՌՆԾԸ |
Bahá'í egutegia | 165 – 166 |
Bengaliar egutegia | 1416 |
Berber egutegia | 2959 |
Egutegi budista | 2553 |
Myanmarko egutegia | 1371 |
Bizantziar egutegia | 7517 – 7518 |
Koptoen egutegia | 1725 – 1726 |
Etiopiar egutegia | 2001 – 2002 |
Hebrear egutegia | 5769 – 5770 |
Egutegi hinduak | |
- Bikram Samwat | 2065 – 2066 |
- Shaka Samvat | 1931 – 1932 |
- Kali Yuga | 5110 – 5111 |
Holozeniar egutegia | 12009 |
Iraniar egutegia | 1387 – 1388 |
Islamiar egutegia | 1430 – 1431 |
Japoniar egutegia | Heisei 21 (平成21年) |
Korear egutegia | 4342 |
Thailandiar eguzki egutegia | 2552 |
Unix denbora | 1230768000 – 1262303999 |
2009. urtea | |
Urteak: | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
Hamarkadak: | 1980koa | 1990koa | 2000koa | 2010koa | 2020koa |
Mendeak: | XX.a | XXI.a | XXII.a |
XXI. mendearen taula |
</noinclude>
2009. urtea (MMIX), 2008aren ondoren eta 2010aren aurretik dagoena, hain zuzen. Gregoriotar egutegian ostegunez hasitako urte arrunta da.
Hurrengo ospakizunen urtea da 2009a:
- Idiaren Urtea, txinatar horoskopoari dagokionez.
- Astronomiaren Nazioarteko Urtea, NBEren arabera.
- Adiskidetzearen Nazioarteko Urtea, NBEren arabera.
- Zuntz Naturalen Nazioarteko Urtea, NBEren arabera.
- Giza Eskubideen Ikasketarako Nazioarteko Eguna, NBEren arabera.
- Gorilaren Nazioarteko Urtea, NBEren arabera.
Eduki-taula |
[aldatu] Gertaerak
[aldatu] Urtarrila
[aldatu] Euskal Herrian
- Urtarrilaren 9a -
- Iñaki Goirizelaia izendatu zuten EHUko errektore berri.
- Unai Sordo hautatu zuten Euskadiko Langile Komisioen idazkari nagusi.
- Urtarrilaren 10a - Demokrazia Hiru Milioi plataforma aurkeztu zuten Bilbon, martxoko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan parte hartzeko asmoz.
- Urtarrilaren 11 - Munduko Likidoturiko gas naturala garraiatzen duen gasontzirik handiena, Mozah, Bilboko portura etorri zen bere lehen bidaian.
- Urtarrilaren 16a - ETAk telebista hedagailu baten aurka bonba lehertarazi zuen Hernanin, eta Ertzaintzak beste bi desaktibatu zituen inguruetan.
- Urtarrilaren 17a -
- Urtarrilaren 23a - Ezker abertzaleko zortzi kide atxilotu ditu Espainiako Poliziak, Batasunakoak izatea leporatuz.
- Urtarrilaren 27a - Eurite handiek uholdeak eragin dituzte Bilbo inguruan eta Araba nahiz Gipuzkoako hainbat ibaitan.
- Urtarrilaren 24a - 160 Km/h-ko haize-boladak eragin dituen zikloi batek Euskal Herrian kalteak sortu ditu.
[aldatu] Munduan
- Urtarrilaren 1a -
- Txekiar Errepublikak Europar Batasuneko Kontseiluaren presidentetza hartu zuen Frantziarengandik.
- Eslovakiak euroa hartu zuen txanpon ofizialtzat.
- Konstituzio berria ezarri zen Falkland Uharteetan.
- Urtarrilaren 15a - Israelek Hamaseko barne ministro hiltzeaz gain, NBEn gune bat, erietxe bat eta prentsa egoitza bat bonbardatu zituen.
- Urtarrilaren 20a - Barack Obama, Ameriketako Estatu Batuetako historiako lehen presidente afroamerikarrrak, kargua hartu du.
[aldatu] Otsaila
[aldatu] Euskal Herrian
- Otsailaren 5a - Eusko Legebiltzarrak Espainiako bandera ipini du historian lehenbizikoz, Auzitegi Gorenaren aginduz.
- Otsailaren 8a - Espainiako Auzitegi Gorenak Askatasunaren eta D3Mren hautagaitzak bertan behera utzi ditu.
- Otsailaren 9a - ETAk bonba-autoa eztandarazi du Euskal Yaren enpresa baten aurka Madrilen.
[aldatu] Munduan
- Otsailaren 4a - Barack Obama Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak, Afganistanera 30.000 soldadu gehiago bidaltzeko agindua eman du.
- Otsailaren 9a - Hamazazpi urtez koman egon ondoren Eluana Englaro hil da, ospitaleko medikuek zunda bidezko elikadura murriztean.
- Otsailaren 10a - 200 pertsona inguru hil dira Australian, kontrolik gabeko suteek eraginda.
[aldatu] Martxoa
[aldatu] Euskal Herrian
- Martxoaren 1a - Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak. EAJk irabazi zituen 30 eserlekurekin, baina ez zion lehendakaritza ziurtatu Ibarretxeri.
- Martxoaren 4a - Bilboko Athletic Kluba Espainiako Futbol Errege Kopako finalerako sailkatu zen Sevilla CF taldeari 3-0 irabazi ostean.
[aldatu] Munduan
- Martxoaren 8a - Benetako IRAk bi soldadu britainiar hil zituen Ipar Irlandan gauzatutako atentatu batean.
- Martxoaren 11 - Adingabeko gazte batek 17 pertsona hil zituen Alemaniako eskola eta honen inguruetan gertatutako hainbat tiroketatan.
- Martxoaren 15a - FMLNko Mauricio Funesek irabazi ditu El Salvadorreko hauteskundeak.
- Martxoaren 21a - Xabier Silveirak irabazi du 2009ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa
[aldatu] Apirila
- Apirilaren 22a - ANCko Jacob Zumak irabazi zituen Hego Afrikako hauteskundeak.
- Apirilaren 27a - Javier Ortiz kazetari donostiarra zendu zen.
- Apirilaren 28a - Txerri gripearen lehenengo kasua baieztatu zuten Euskal Herrian.
[aldatu] Maiatza
- Maiatzaren 2a - Zazpi lagun hil ziren Holandako "Erreginaren Eguneko" desfilean, auto batek nahita harrapatuta.
- Maiatzaren 7a - Patxi Lopezek lehendakari kargua zin egin zuen Gernikako Arbolapean, Eusko Jaurlaritzaren historiako lehen lehendakari ez abertzalea.
- Maiatzaren 16a - Espainiako Auzitegi Gorenak Iniziatiba Internazionalistaren zerrendak baliogabetu zituen.
- Maiatzaren 20a - Katebegi galdua izan daitekeen primatearen fosila aurkeztu zuten zientzalariek New York hirian.
- Maiatzaren 20a - 98 pertsona hil ziren Indonesian izandako hegazkin istripu batean.
- Maiatzaren 21a - Gehiengo sindikalaren deiari jarraiki, greba orokorra burutu zen Hego Euskal Herrian.
- Maiatzaren 23a - Hamaika pertsona hil ziren Marokoko Rabat hiriko kontzertu batean egondako jende pilaketa batean.
[aldatu] Ekaina
- Ekainaren 19a - ETAk Eduardo Puelles polizia inspektore barakaldarra hil zuen lapa-bonba batekin, Arrigorriagako Santa Isabel auzoan.
- Ekainaren 25a - Michael Jackson abeslari estatubatuarra zendu zen.
- Ekainaren 28a - Hondurasko armadak estatu-kolpea eman zuen. Manuel Zelaya presidentea atxilotu eta herrialdetik kanporatu zuen, Costa Rican askatuz.
- Ekainaren 30a - 153 pertsona hil ziren Yemendik Komore Uharteetara zihoan hegazkin batek istripua izan ostean.
[aldatu] Uztaila
- Uztailaren 4a - Bilboko metroaren bigarren lineako bi geltoki zabaldu ziren, Peñota eta Santurtzi.
- Uztailaren 6a - 140 pertsonatik gora hil ziren Txinako Urumqi hirian egondako istilu etnikoetan, gehienak Uigur gutxiengo musulmanak jipoitutako Han etniako kideak.
- Uztailaren 10a -
- Hildako bat adarkadagatik eta beste hainbat zauritu Sanferminetako entzierroan.
- ETAk lehergailua eztandarazi du Durangoko PSE-EEren egoitzan.
- Gasteizko tranbiaren Abetxuku auzorako adarra abian jarri da.
- Uztailaren 15a - Caspian Airlines konpainiaren hegazkin batek istripua izan zuen Iranen eta bidaiari guztiak, 168 guztira, hil ziren.
- Uztailaren 17a - 9 hildako eta 40 zauritu Jakartako luxuzko hotelen aurkako atentatuan.
- Uztailaren 21a - Euskaltel-Euskadiko Mikel Astarloza txirrindulariak Frantziako Tourraren 16. etapa irabazi zuen.
- Uztailaren 25a - Juanma Garate txirrindulari irundarrak Frantziako Tourraren 20. etapa irabazi zuen.
- Uztailaren 29a - 60 zauritu arin ETAk Burgosen Guardia Zibilaren aurka gauzatutako atentatu batean.
- Uztailaren 30a - 2 goardia zibil hil dira ETAk Calviàn patruila auto bati lapa-bonba jartzean.
[aldatu] Abuztua
- Abuztuaren 10a - Morakot tifoiak 100 hildako baino gehiago utzi ditu Asia hego-ekialdean.
- Abuztuaren 20a - Usain Boltek urrezko domina lortu zuen 200 metroko proban Berlingo Munduko Atletismo Txapelketan, munduko errekorra hobetuz eta marka 19.19 segundoan ezarriz.
- Abuztuaren 21a - Jendarmeek ustezko 3 etakide atxilotu eta 13 zulo aurkitu dituzte azken astean.
- Abuztuaren 24a - Suteek 12.000 hektarea erre dituzte Grezian eta milaka pertsona euren etxeetatik atera behar izan dituzte Atenas inguruan.
[aldatu] Iraila
- Irailaren 18a - Euriteengatik alerta egoera Euskal Herriko hainbat lurraldetan. Euri gehien Baionan (220 litro) eta Bermeon (172 litro) bota zituen.
- Irailaren 26a - 200 pertsona baino gehiago hil ziren Filipinetan Ketsana tifoiak eragindako uholdeengatik.
- Irailaren 28a - Miguel Sanzek CDN alderdia kanporatu zuen Nafarroako gobernutik, eta handik aurrera PSNren laguntzarekin gobernatu zuen Nafarroa.
- Irailaren 29a - Gutxienez 240 pertsona hil ziren Ginean, herrialdea zuzentzen zuen junta militarraren aurkako manifestaldiaren aurkako errepresioan.
- Irailaren 30a - 8,3 graduko lurrikara batek eragindako tsunamiak 189 pertsona baino gehiago hil zituen Samoan.
- Irailaren 30a - 7,6 graduko lurrikara batek 1.300 pertsona baino gehiago hil zituen Indonesiako Sumatra uhartean.
[aldatu] Urria
- Urriaren 2a - Alakrana izeneko euskal arrainontzia bahitu egiten dute pirata talde batez Indiako ozeanoan.
- Urriaren 3a -Irlandarrek Lisboako Itunari baiezkoa eman zioten bigarren erreferendumean.
- Urriaren 5a - Sozialdemokratek irabazi zituzten Greziako bozak, gehiengo osoz.
- Urriaren 7a - Kimikako Nobel Saria Ramakrishnan, Steitz eta Yonathentzat izan zen.
- Urriaren 28a - Talibanek sarraskia burutu zuten Pakistango Peshawar hirian, 100 pertsona baino gehiago hil ziren auto-bonba bat lehertu ostean.
- Urriaren 27a - Xabier Leterentzat izan zen Euskadi Literatur Saria, 'Egunsentiaren esku izoztuak' lanagatik.
- Urriaren 25a - 150 pertsona baino gehiago hil ziren Bagdad hirian egondako bi atentatu odoltsuetan.
- Urriaren 17a - Milaka pertsonek hartu zuten parte Donostian "Gatazkari irtenbide demokratikoa" bilatu behar zitzaiola aldarrikatuz antolatutako manifestazioan.
- Urriaren 14a - Kirmen Uribek Espainiako Narratiba Saria jaso zuen Bilbao-New York-Bilbao liburuagatik.
[aldatu] Azaroa
- Azaroaren 3a - Aurelia Arkotxa euskal idazle eta euskaltzaina Euskaltzaindiako lehendakariorde berri hautatu zuten.
- Azaroaren 5a - Gutxienez 12 hildako eta 31 zauritu izan ziren Texasko Fort Hood base militarrean izandako tiroketan.
- Azaroaren 11 - Espainiako errege-erreginek eta Karolina Monakokoak Donostiara bisita egin eta bertako Aquariuma berriz inauguratu zuten.
- Azaroaren 17a - Alakrana atunontzia eta bertako marinelak askatu egiten dituzte 47 eguneko bahiketaren ondoren.
- Azaroaren 24a - 34 euskal gazte atxilotu eta inkomunikaturik geratzen dira, Segi gazte erakundeko kideak direlakoan.
- Azaroaren 27a -
- Nafarroako Gobernuak euskarazko hedabideei diru-laguntzak ematea uko egin zien.
- Kataluniako 12 egunkarik editorial bera atera zuten, Estatutu berriaren alde.
- Irlandako Gobernuaren Ikerketa Batzordeak aurkeztutako txostenaren arabera herrialde hartako Elizak eta Estatuak sexu-abusuak estali zituzten.
- Azaroaren 29a - Goardia Zibil batek bere burua zauritu zuen, Leitzako koartelaren aurka egindako erasoa asmatuz.
- Azaroaren 30a - EAE eta Akitaniaren artean euroeskualde bat osatzeko lehen urratsak eman ziren.
[aldatu] Abendua
- Abenduaren 1a -
- Europar Batasunaren Lisboako Itun berria indarrean jartzen da.
- Eskoziaren independentziari buruzko galdeketa egiteko bide orria aurkeztu zuen Alex Salmondek.
- Abenduaren 3a - 47 lagun zendu ziren Bangladeshen, ontzia hondoratuta.
- Abenduaren 4a - 140 pertsona baino gehiago hil ziren Errusiako Perm hiriko diskoteka batean egondako sutean
- Abenduaren 13a - Lazkaotar mendizale bat hil zen Jacatik gertu mendiko istripu baten ondoren.
- Abenduaren 14a - Silvio Berlusconi erietxean egon zen hainbat egunez, estatua batekin aurpegian jo baitzuten.
- Abenduaren 17a - Espainiako Kongresuak Euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Itunaren alde bozkatu zuen.
- Abenduaren 19a -
- FC Barcelona futbol-taldeak urte berean 6 titulu irabazi dituen munduko talde bakarra bilakatu zen kluben arteko mundiala irabazi ondoren.
- Milaka pertsona bildu ziren Bilbon Euskaldunon Egunkariaren alde.
- Abenduaren 21a - Emakume bat hilik eta gizon bat larri zaurituta aurkitu zituzten euren Urdulizko etxean, bi egun lehenago baserrira sartutako lapurrek jipoituta.
- Abenduaren 24a - Ameriketako Estatu Batuetako Senatuak osasun erreformarako lege-proiektua aurrera atera zuen.
- Abenduaren 26a - Hegazkin baten aurkako Al Kaidaren atentatu bat zapuztu zuten AEBetako Detroit hirian.
- Abenduaren 31 -
- Lau hildako Finlandiako Espoo hiriko merkataritza gune batean gertatutako tiroketan.
- Afganistanen CIAren 8 agente hil ziren erakunde horren aurkako eraso batean.
[aldatu] Arte eta kultura
- Otsailaren 22a - 81. Oscar Sarien emanaldia Los Angelesen.
- Uztailaren 10a - Montenegroeraren ortografia finkatu zen.
- Irailaren 21a - Euskaltzaindiaren 90. urteurrena.
- Irailaren 18a - Donostiako Zinemaldiaren 57. ekitaldia hasi zen. Urte hartan gonbidatutako izar nagusiak Brad Pitt aktorea eta Quentin Tarantino izan ziren.
- City of Life and Death filme txinatarrak Donostiako Zinemaldiko Urrezko Maskorra irabazi zuen.
- Urriaren 14a - Kirmen Uribek Espainiako Narratiba Saria jaso zuen Bilbao-New York-Bilbao liburuagatik.
[aldatu] Zientzia eta teknologia
- Martxoaren 16a - Discovery transbordadorearen jaurtiketa arrakastatsua, Floridako Cañaveral Lurmuturretik
- Ekainaren 2a - The Sims 3 bideojokoaren nazioarteko estreinaldia.
[aldatu] Heriotzak
- Otsailaren 9a - Eluana Englaro emakume italiarra. (j. 1970).
- Apirilaren 1a - Joxe Lizaso bertsolari gipuzkoarra. (j. 1927).
- Apirilaren 2a - Luis Peña Gantxegi arkitekto gipuzkoarra. (j. 1926).
- Apirilaren 27a - Javier Ortiz kazetari donostiarra. (j. 1948).
- Maiatzaren 17a - Mario Benedetti, idazle uruguaitarra. (j. 1920).
- Ekainaren 19a - Eduardo Puelles, polizia inspektore barakaldarra.
- Ekainaren 25a - Michael Jackson, abeslari estatubatuarra. (j. 1958)
- Uztailaren 1a - Karl Malden, aktore estatubatuarra. (j.1912)
- Uztailaren 31 - Bobby Robson, futbolari eta entrenatzaile britainiarra. (j. 1933)
- Abuztuaren 1a - Corazón Aquino, Filipinetako presidente-ohia. (j.1933)
- Abuztuaren 2a - Mary Carrillo, aktoresa espainiarra. (j.1919)
- Abuztuaren 7a - Lola Lemos, aktoresa espainiarra. (j.1913)
- Abuztuaren 8a - Daniel Jarque, Reial Club Deportiu Espanyol futbol taldeko jokalaria. (j.1983)
- Abuztuaren 14a - Pablo Antoñana idazle nafarra. (j.1927)
- Abuztuaren 24a - Toni Sailer eskiatzaile austriarra. (j.1935)
- Abuztuaren 27a - Roger Idiart, apaiz eta euskal idazlea. (j. 1931)
- Irailaren 10a - Mikel Atxaga euskal kazetari eta idazlea (j. 1932).
- Irailaren 14a - Patrick Swayze aktore estatubatuarra. (j.1952)
- Urriaren 12a - Frank Vandenbroucke txirrindulari belgikarra. (j. 1974)
- Urriaren 16a - Andrés Montes kirol kazetari espainiarra. (j. 1956)
- Azaroaren 2a - José Luis López Vázquez, aktore espainiarra. (j. 1922)
- Azaroaren 3a - Francisco Ayala, idazle andaluziarra. (j. 1906)
- Azaroaren 7a - Juan Jose Zearreta, euskaltzain urgazlea eta Euskaltzaindiaren kudeatzailea. (j. 1947)
- Azaroaren 9a - Iñaki Odriozola "Mokolo" pailazoa.
- Azaroaren 9a - Agustin Sagasti euskal txirrindulari ohia. (j. 1970)
- Azaroaren 15a - Antonio de Nigris, futbolari mexikarra (j. 1978).
- Abenduaren 20a - Brittany Murphy aktore estatubatuarra. (j. 1977)
- Abenduaren 30a - Ivan Zulueta euskal diseinugile eta zinema zuzendaria. (j. 1943)