Tag Archives: euskara

Euskararen berri onak

Agustin Kardaberaz, 1761, Eusqueraren berri onac

Agustin Kardaberaz, 1761, Eusqueraren berri onac.

Nire blog-mezu batzuk ikusita, hizkuntza gutxiagotu batean aritzearen laztasunari buruzkoak-eta [1] [2], baten batek irakurri baditu pentsatuko zuen agian, tipo ilun, ezkor horietako bat naizela . Beti botila erdi hutsik antzematen duten horietako bat…

Nire irudi ezkor hori orekatze aldera, Kardaberazek XVIII. mendean erabili zuen izenburuarekin neuk ere zerbait idatzi nahi izan dut ia 250 urte geroago.

Gutxiagoturik geratu zaigun hizkuntza batean aritzea gogorra da [1] [2] baina tontoak legez kontsola gaitezke munduko hizkuntza gehienak gurea baino okerrago daudela ikusita.



  1. Gure hizkuntza bizirik ailegatu zen inprenta garaietaraino. Munduko hizkuntza gehienetan ez da ezer inprimatu. Telebista, irratia, internet garaietaraino ere bizirik ailegatu da. Euskarak Ofizialtasuna lortu du zenbait lurraldetan eta hezkuntza sistema bat ere bai. Munduko kultura gehienek lortu ez dutena.
    Munduko hizkuntzen semaforoa

    Gure hizkuntzari semaforoaren argi horia dagokio.

    Gure hizkuntzari semaforo horia dagokio, ez gorria. (Munduko lehen 250en artean omen dago).
  • Gainditu egin dira urte askotan oso zabalduak egon ziren iritziak. “Euskara ez da kultura hizkuntza bat. Ez du hainbat gauzatarako balio. Ezinezkoa da hau eta bestea euskaraz egitea…” XX. mendearen zientziaren ekarpen handi horietakoa izan da munduko giza-arraza eta hizkuntza guztiak baliokideak direla frogatzea. Orain inork ez du sinesten giza-etnia batzuk beste batzuk baino gehiago direnik edo hizkuntza batzuk aurreratuak eta beste batzuk primitiboak direnik… Baina gure hizkuntzak hizkuntzekin interesa duen pertsona batzuen arreta erakartzen du oraindik.
  • Gure hizkuntzak badu eredu estandar bat. Eztabaida gutxi sortzen dira, nik uste, gaur egun euskara zer den eta zer ez den, nola idatzi behar den, eta antzeko kontu horiekin. Eta sortzen direnak, euskaraz sor daitezke ez garai batean bezala, inguruko beste hizkuntzetan ia bakarrik aritzen ziren euskarari buruz. Gurean, egun, ez dago zenbat gara konturik hizkuntza kontuetan, galego-portugesa edo katalanaren hurbileko kasuak begiratzea besterik ez dugu hori ez dela hain arrunta ikusteko. Gurean jende gutxik ez dio txintxo-txintxo Euskaltzaindiaren iradokizun guztiak bere egiten, saiatu behintzat, eta inork gutxik egiten du gaur egun hiperbizkaieraren apustua edo lapurtera klasikoaren apustua. Eredu estandarrak eztabaida gutxi.
  • Munduko milaka hizkuntzen artean, –zazpi mila, zortzi mila hizkuntzen artean–, badirudi gurea hiztun gehien duen horietakoa dela. Hiztun kopuruari begira gure hizkuntza handia da. Milaka hizkuntza daude munduan gure hizkuntzak dauzkan baino hiztun gutxiagorekin. XXII. mendean oraindik bizirik egoteko aukera handia duen horietakoa omen da gurea. Zazpi mila horietatik 247. postuan topatu nuen en.wikipediaren ranking batean (kalkulatzeko irizpideak eztabaidagarriak dira, jakina).

  • Bere garaian Gutenbergen moldiztegiak giza komunikaziorako ekarri zuen iraultzaren pareko beste hamaika gertatu dira XX. mendearen bueltan. Hasieran, Gutenbergen moldiztegian, Bibliaren 150 kopia egin ziren bi urtetan. Aurretik imajina dezakegu zenbat denbora beharko zuten kopiak banan-banan eskuz egiteko. Europako kultura iraultza handienetakoa. Erdia Aroaren mugarria askoren ustez… Orain, esaterako, Google enpresak milioika liburu dauzka eskaneaturik. Liburuak liburutegi publikoetan, liburu-dendetan, ikastetxeetan, online eta edonoren etxean topa ditzakegu. Baina liburua ez da behar bada gure garaietako euskarri nagusia. Audioak eta bideoak etengabe ari dira sortzen. Telebista, irratia, idatzizko prentsa… Gutenbergen iraultza berandu iritsi zen gurera, Leizarragaren Biblia (1571) Gutenbergek berea atera (1456) eta handik ehun eta hamabost urtera ailegatu zen gure hizkuntzara. Hezkuntza sistemara gure hizkuntzara ekartzea ere nahiko berandu lortu zen alboko hizkuntzekin konparaturik baina XX. mendeko beste hainbat iraultzetara badirudi nahiko garaiz iritsi garela. Badugu euskal hedabiderik, telebista, irratia, argitaletxeak… eta interneten bizirik gaude. Gure irratiaren diala edo gure Lurreko Telebista Digitalean eskaneatzen badugu hortxe topatuko dugu euskara bizirik. Beste hizkuntzen ondoan leku gutxiagorekin baina bizirik.
Liburu elektronikoa

Laster internetetik zuzenean irakurri ahal izango dugu. Milioika liburu eskura.

  • Interneten bizirik gaude beraz. Gainera, munduko lehen 60 hizkuntzen artean gaudela kalkulatzen [3][4] dut erreferentzia zehatza inon aurkitu ez badut ere. Firefox nabigatzailea euskaraz behar bada 10.000 pertsonek erabiltzen dute dagoeneko. Baina askoz gehiago izango gara sarean endredatzen ari garen euskaldunok. Ziur aski, egunero sortzen da webgune berriren bat euskaraz… Oraindik beste hizkuntzen oso atzetik goaz, jakina, baina bizirik gaude. Gure hizkuntza ofiziala da lurralde batzuetan eta estatu bat ez izateak pittin bat ikusezin bihurtzen bagaitu ere, diglosikoak baina bizirik gaude. elebidunak

Google-translate eta Opentrad euskaraz

Zuetako batzuk erabili izan duzue inoiz Opentrad euskarazko idazlanak egiteko.  Blog honetara duela gutxi horrelako idazlan bat igo nuen eta lehen paragrafoak bakarrik zuzendu nituen.  Beste paragrafoak ikasleak eman zizkidan bezala utzi nituen eta,  ikus dezakezuenez, nekez ulertzeko moduko euskara aurkituko duzue berton.

Oraindik itzultzeko sistema automatikoak ez dira oso onak baina denborarekin hobetuko dituzte.

Duela gutxi, Google enpresa erraldoiak, euskarazko itzulpen automatikoak egiteko aplikazio berria aurkeztu du. Batzuen ustez horrek bihurtu gaitu munduko 55. hizkuntzarik garrantzitsuena. (Nahiz eta hiztun kopuruei begira 250. postuaren inguruan egon, zazpi-zortzi mila hizkuntzetatik lehen tropelean gaude?).

Aplikazio berri horri buruzko idazlan bat egitea nuke hemen baina nahiago dut zuek zeuk ene ikasle maiteak egingo bazenute zuen iruzkinetan, esate baterako.

Iturri on bat bilatu, Sustatu, esate baterako,  eta egin ezazue zuen laburpena eta gero bota lasai zuen iritzia.

Ikasiko dugu itzultzaile automatiko hori erabiltzen?

Translators

Itzultzaileak eta interpreteak ez dira lanik geratuko, ezta? (Wikimedia Commons)

Euskaldun izateagatik barkamena eskatzen dugu?

…euskaldunak bigarren mailako herritarrak gara. Euskaldun gisa nortasun krisi bat dugu, eta ikusten dut autoestimua ezin beherago dugula. Portaera aztertuta, ondorioztatzen da euskalduna otzana dela. Normalki, isildu egiten gara, elebakarrari alfonbra gorria jartzeraino: barkamena eskatzen dugu, erraztasun guztiak ematen dizkiogu, gazteleraz bestea eroso senti dadin…

Berria.info 2010-03-20 Imanol Miner elkarrizketatua   Mikel Peruarena elkarrizketatzailea.

Hau ez da iritzi artikulua elkarrizketa baizik, baina elkarrizketatuak bere iritziak agertu ditu. Zein da, kontu hauetan,  zeure iritzia?

Euskara zertarako?

Argudio testuak eta iritzi testuak lantzea egokituko zaigu ikasturtearen azken txanpa honetan eta ikasleei eskatzen diedana neu ere aurretik egiten saiatuko naiz…

Euskara zertarako?

Galdera hori milaka aldiz egin didate ikasleek. Gehienetan jokoz kanpo harrapatzen naute eta ez dut batere ondo asmatzen behar bezala erantzuten. Nire soldata ordaintzeko erantzuten dut beti, bote prontoan…

Euskeraikasi bloga irakurtzen, baina, topatu ditut galderari erantzuteko zenbait argudio. Kopiatzea itsusikeria omen da. Plagiatuko dut beraz.

Euskara ikasi eta erabiltzearen aldeko argudioak

Euskarak ez du gauza handiegirik balio. Aukeran hobe ingelesa, alemaniera edo frantsesa ikastea.

Edo txinera, edo bengalia, edo hindia, edo arabiera, edo galego-portugesa… Zertarako ikasi jende gutxik hitz egiten duen hizkuntza? Zenbat eta hiztun gehiago orduan eta hizkuntza erabilgarriagoa…

Bada estralurtarrak izango bagina ba bai, baina non bizi gara. Zein da gure herrian eta inguruetan gehien irakur eta entzun daitezkeen hizkuntzak. Ingelesa,  Mandarina?

Euskarak ez du gauza handiegirik balio. Gutxiagoturiko hizkuntza da.

Bai, gurean jende guztiak daki gaztelaniaz edo frantsesez. Euskaraz, ordea, jende askok hutsaren hurrengoa. Bilboko alkate izateko, lehendakari izateko, Hipertrola Enpresako buru izateko, Athleticeko jokalari izateko, ez da euskararik behar. Euskara irakasle edo kale-garbitzaile izateko besterik ez du balio euskara. Aukeran, euskara ikastea baino, hobe sexu aldatzea eta gizon bihurtu (elebakar izanda ere goi mailako soldata dauzkatenek, gehienek, gizon).

Eta gainera euskara beti izango da gutxiagoturiko hizkuntza, azkenean desagertuko den egunera arte. Bitartean, zergatik kezkatu, errazenera joko dugu eta aurrera!

Bale, bale. Arrazoi duzue. Euskara, beraz irakasle edo kale-garbitzaile izateko puntuak egiteko ikasiko dugu. Besterik gabe.

Argudioak sortzeko alfertxoa naizenez, lehen aipaturiko blogetik kopiatuko ditut hurrengoak:

>>Madrilen edo New Yorken <ia>  inork ez zaitu ulertuko. Intimitatea hobe mantenduko duzu.   Amerikarrek II. Mundu Gerran euskara erabili zuten, Ozeano Barean, japoniarren aurka borrokan. Haien arteko mezuak euskaraz bidaltzen ziren eta euskaldunek soilik deszifratu zitzaketen, AEBentzat lanean.

>>Nire bankuko txartela, mugikorra, agiriak… lapurtzen badizkidate, hobe euskaraz egon daitezela.  Lapurrak ez du ulertuko eta izorratuko da.

>>Euskara ikastean, erdara hobeto ikasten da. Erdarako kontzeptu gramatikalak birpasatuko dituzu.

>>Euskadin hobeto hitz egiten da gaztelaniaz Andaluzian baino eta hezkuntzan,  gaztelania irakasgaian ere, emaitza hobeak ateratzen dira (nazioarteko PISA erakundearen datuen arabera).

>>Euskara kultura da. Hizkuntzak ikasten badituzu, pertsona kultoagoa izango zara.

-Euskara inposatzen ari dira:


>>Espainola da benetan inposatua dagoena eta euskara 40 urtez < nahiko> debekatua eta zapaldua izan da. <Gaur egun>, Espainiar Konstituzioak behartzen gaitu (3. artikulua) denok gaztelania jakitera. Euskadiko “estatutuak” euskara erabiltzeko eskubidea dela soilik esaten du (6. artikulua). Suposatzen da euskararen arerioek Konstituzio eta Estatutua onartzen dutela-.  Ikastera behartua badago norbait, besteen eskubidea gauzatzeko da, hain zuzen. “Ezin dut euskara erabili, zuk ez badakizu”.

Euskara ez ikasteko eskubidea aldarrikatzen dute batzuek. Eta zergatik ez aldarrikatu bide beretik gaztelania ez ikasteko eskubidea?  Ulertzekoa litzateke Madrilen gaztelania ez ikasteko eskubidea izatea? Eta Flandesen flamenkoa ez ikasteko eskubidea?

[Hizkuntza gutxiagotuak inposatzen direla salatzen da munduko zenbait tokitan. Salaketa hori ez da egoten hizkuntza normalizatuta dagoen tokietan. Normaltzat hartzen da hizkuntza batzuk ikasi behar izatea hizkuntza horiek iraganean inposatu baziren ere baina askotan ez dira onartzen hizkuntza gutxiagotuak aurrera egiteko hainbat ahalegin. Soziolinguistikan aditu bati irakurri nion behin: "normalizazioa lortu eta bukatu dira inposizio salaketak"].

-Euskara nire oposizioa lortzeko oztopoa da.  (Zenbait oposiziotan euskara jakitea ezinbestekoa izan da, beste batzuetan euskarari zenbait puntu eman zaizkio).

Argudioari buelta eman ahal zaio. Euskara jakiteak lagundu ahal digu administrazioan lan egiten. Euskara oztopo bezala ikusten dutenek ez dute ikasiko, aukera bezala ikusita, ordea…

  • Benetan balio duen argumentua. Azken argumentua. ;-) Euskarari esker gehiago ligatzen da. Hizkuntzak ikasteak ligatzen lagun dezake? Gure inguru hauetan ze hizkuntzak lagunduko digu gehien ligatzen? Ingelesa, frantsesa, euskara? Espainolarekin bakarrik nahikoa ligatzen duzu?

Bale, zuek eskatzen duzuen musika ;-) ere eskegiko dizuet, hona:

Musika talde bat egingo bazenu, ze hizkuntza aukeratuko zenuke. Lapurditar horiek zergatik aukeratu dute euskara eta ez frantsesa edo ingelesa?

Munduko hizkuntza zaharrena eta zailena, geurea!

Sustatun ikusi dut hizkuntza zailenen sailkapena, munduko zailena, urrezko domina, geure ;-)

  1. Euskara
  2. Hungariera
  3. Txinera
  4. Poloniera
  5. Japoniera
  6. Errusiera
  7. Alemana
  8. Koreera
  9. Ingelesa
  10. Swahili

Eta Google itzultzaileak, kasualitatez berretsi egin dit:

Hungarieraren dialektoa ote gure hizkuntza?

Aurten bertan, hamaikagarren aldiz, nire ikasle batzuk esan/galdetu didate zergatik, zer dela eta, gure hizkuntza munduko zaharrena…

Nik galdera horren aurrean txapa bat botatzeko arriskuan ikusten dudanez ene burua, hizkuntzen trataera bateraturako beste ekarpen bat egingo dut hemen…

Klikatu goiko argazkian testu osoa irakurri nahi baduzue. (Egilea Larry Trask).

Q5. Is Basque the oldest language in Europe?

A5. The question is meaningless. Except for creoles, which arise from pidgins and are a special case, all languages are equally “old”, in that all descend in an unbroken line from the earliest human speech. What we can say about Basque is that its ancestor was spoken in western Europe before (possibly long before) the ancestors of all the other modern western European languages arrived there. That is, Spanish, French, English, Irish, and all the others are descended from languages which were introduced into western Europe (from farther east) at a time when the ancestor of Basque was already there.

 

Q8. Is Basque exceedingly difficult to learn?

A8. Not at all. Today thousands of people speak Basque as a second language; among these are native speakers of Spanish, French, English, Dutch, German, Japanese, and other languages. In fact, Basque is a rather easy language to pick up, while mastering it is no more difficult than mastering any other language. The pronunciation is easy, the spelling is regular, there is no grammatical gender, there are no noun-classes or verb-classes, and there are no irregular nouns and hardly any irregular verbs.

POSITIBO HANDI BAT BIGARREN EBALUAZIOAN GOIKO TESTU HORIETAKO BAT ONDO ITZULTZEN DUENARENTZAT


  • Argazkiak.org | 2009-uztaila
  • Wordle: Bihardaberandu1