Azpeitia

Azpeitia
Gipuzkoa
Azpeitia udalerriaren ikuspegi orokorra.
Izen ofiziala	Azpeitia
Estatua Erkidegoa Lurralde Historikoa Eskualdea	Espainia Euskal Autonomia Erkidegoa Gipuzkoa Urola Erdia
Alkatea	Eneko Etxeberria (Bildu)
Herritarra	azpeitiar
Koordenatuak	43°10′55″N 2°15′55″W
Eremua	69,39 km2
Distantzia	41 km Donostiara
Posta kodea	20.730
Biztanleria	14.351 bizt. (2011)
Dentsitatea	206,82 bizt./km²
Sorrera	1310
http://www.azpeitia.net

Azpeitia Gipuzkoako erdialdeko udalerria da, Urola Erdia eskualdean. 70,4 km² ditu, eta 2008an 14.157 biztanle zituen.

San Ignazio Loiolakoa Azpeitiko Loiola auzoan jaio zen. Hantxe dago Loiolako Santutegia, XVII. mendean Ignazioren omenez eraikitako barroko estiloko basilika.

Izena

Azpeitia izena, dirudienez, honela osatu zen: haitz + behe + ti. Hau da, jatorriz «haitzaren behealdean dagoen tokia» esan nahi du segur aski.

Azpeitia izenaren bukaerako –a artikulua da. Hortaz, udalerriaren izen osoa erabiltzean honakoa da bidea: Azpeitia, Azpeitiarekin, Azpeitian...; baina Azpeitiko, Azpeititik, Azpeitira... Era berean, izen honek bere azken –a galtzen du ondoan beste determinatzaile bat edo adjektiboa daramanean; adibidez: Azpeiti maitea, Azpeiti osoan, Gure Azpeiti hau...

Geografia

Mugakideak

Iparraldean Zestoa; ipar-mendebaldean Deba; mendebaldean Azkoitia; hego-mendebaldean Zumarraga; hegoaldean Ezkio-Itsaso eta Beasain; eta ekialdean Errezil eta Beizama mugakide ditu.

Auzoak

Herriguneaz gain Azpeitiak hainbat auzo ditu eta horietako hiruk dute estatistiketan izaera ofiziala:

• Loiola
• Nuarbe
• Urrestilla

Horietaz gain badira beste auzo hauek:

• Aratz-Erreka
• Eizagirre
• Elosiaga
• Izarraitz
• Odria
• Oñatz

Urtegia

Herrian Ibai-Eder urtegia dago, eskualdeko ur horniduraren bide nagusia dena.

Demografia

Biztanleriaren bilakaera

Politika

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, Bildu koalizioko Eneko Etxeberria hautatu zuten alkate.

2011ko maiatzaren 22
Alderdia	Zinegotziak	Boto kopurua
Bildu	11	4.333 (%55,85)
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	5	2.219 (%28,60)
Hamaikabat (H1!)	1	483 (%6,23)
Aralar	-	325 (%4,19)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	-	213 (%2,75)
Alderdi Popularra (PP)	-	185 (%2,38)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

Euskara

Azpeitian gipuzkeraz hitz egiten da; eta, euskalki horren barruan, Urolaldeko hizkeran.

2001eko datuen arabera, azpeitiarren %87,8 euskaldunak dira, %7 ia-euskaldunak, eta %5,3 erdaldunak. Datu hauek nahiko egonkor mantendu dira 1986. urtetik, euskaldunen eta ia-euskaldunen igoera txiki batekin eta erdaldunen jaitsiera txikiarekin.

Ondasun nabarmenak

Loiolako Santutegia, Azpeitia udalerriko Loiola auzoan.

• Loiolako Santutegia: Ignazio Loiolakoaren basilika da.
• Madalena baseliza
• Olatzeko Andre Mariaren baseliza
• Antxieta jauregia
• Enparan dorretxea
• Larrañaga baserria

Azpeitiar ospetsuak

• Joanes Antxieta (1462 - 1523), musikagilea.
• Ignazio Loiolakoa (1491 - 1556), Jesusen Konpainiaren sortzailea.
• Joanes Antxeta (1540 inguru – 1588) eskultorea.
• Inazio Ibero (1684 - 1766), arkitektoa.
• Frantzisko Ibero (1724 - 1795), arkitektoa.
• Karmelo Etxegarai (1865 -1920 ), idazlea.
• Jose Aranburu Keixeta (1881 - 1962), aizkolaria.
• Ignazio Orbegozo Arria I.a, aizkolaria.
• Joxe Agirre (1929 - ), bertsolaria.
• Julian Eizmendi, EAJko politikaria. Azpeitiako alkate-ohia.
• Joxe Urbieta Takolo (1941-2000), mendizalea eta alpinista.
• Jose Ignazio Orbegozo Arria II.a (1945 - ), aizkolaria.
• Juan Antonio Larrañaga (1958 - ), futbolaria.
• Tomas Orbegozo (1959 - ), futbolaria.
• Josu Bereziartua (1960 - ), alpinista eta mendizalea.
• Pako Aristi (1963 - ), idazlea.
• Xabier Euzkitze (1966 - ), bertsolari ohi eta kazetaria.
• Fernando Morillo (1974 - ), idazlea.
• Mikel Aranburu (1979 - ), futbolaria.
• Mikel Labaka (1980 - ), futbolaria.
• Inaxio Uria Mendizabal, enpresaria. ETAk erahila 2008ko Abenduan.

Iruditegia

• 

  Antxieta jauregia

• 

  Enparan dorretxea

• 

  Enparan dorretxea

Hiri senidetuak

• Hazparne (EH-LA)

Ikus, gainera

• Gipuzkoako udalerrien zerrenda

Kanpo loturak

• Azpeitiko Udala
• Euskal Herriko Tren Museoa
• Uztarria, Azpeitiko ataiye. Azpeitiko kulturari buruzko webgunea.