Zalla
Zalla |
|||
---|---|---|---|
Bizkaia | |||
|
|||
Izen ofiziala | Zalla | ||
Estatua Erkidegoa Lurralde Historikoa Eskualdea |
Espainia Euskal Autonomia Erkidegoa Bizkaia Enkarterri |
||
Alkatea | Javier Portillo Berasaluze (Aralar) | ||
Herritarra | zallar | ||
Koordenatuak | 43°12′56″N 3°7′54″W / 43.21556°N 3.13167°WKoordenatuak: 43°12′56″N 3°7′54″W / 43.21556°N 3.13167°W | ||
Eremua | 31,03 km2 | ||
Garaiera | 96 m | ||
Distantzia | 24 km Bilbora | ||
Posta kodea | 48860 |
||
Biztanleria | 8.258 bizt (2011) | ||
Dentsitatea | 266,13 bizt/km² | ||
Sorrera | XII. mendea | ||
http://www.zalla.org |
Zalla Bizkaiko udalerria da.Enkarterriko peskualdean kokatua,bigarren populatuena da. Bilbotik 24 kilometrora kokatzen da.
Eduki-taula |
[aldatu] Inguru naturala
Zalla Salcedo haranean kokatzen da, haranaren ertzetan Artegi, La Cabaña, Basoaga, Espaldaseca, Rioya eta Ilso mendiak daude. Zallak Sopuertarekin egiten du muga iparraldean, Balmasedarekin mendebaldean, Burgos probintziarekin hegoaldean, Gordexolarekin hego-ekialdean, eta Gueñes udalerriarekin ekialdean.
Kadagua ibaiak harana bitan banatzen du, alde bakoitzaren ertzetan, esan bezala, mendi nahiko altuak daude, 1.000 metro artekoak. Haranaren eta mendien arteko altuera alde handia dela eta, malda handiak daude mendietatik haranera.
[aldatu] Banaketa administratiboa
Zalla udalerria bost barrutik edo kuadrilek osatzen dute. Herriaren erdigunea eta biztanle gehien dituena Mimetiz da.
[aldatu] Historia
Alfonso I.a errege asturiarraren garaietan (VII. mendean), enkarterriko eskualdearen birpopulatze-prozesuari ekin zitzaion. Birpopulatze-prozesu hartan, Karrantza eta Sopuerta udalerriak ere aipatzen dira. XII. mendean udalerria sortu eta San Migel Eliza eraiki zen. Behe Erdi Aroko bandoen gerraren borroken lekuko izan zen eliza.
1630. eta 1640. urteen artean Zalla Bizkaiko jaurerrira batu zen. Herriaren jarduera ekonomiko nagusia nekazaritza zen, gehienbat artoaren landaketa. Horrez gain, basogintza ere garatu zen egur-ikatza ekoizteko. Bizkaiko beste eskualde batzuetan bezala, burdinolek garrantzi handia izan zuten, siderurgiaren hastapenetan hainbat ustiapen-gune eratu ziren ibaien ertzetan. Merkataritzari dagokionez, Balmasedak garrantzi handia izan zuen,, Erdi Arotik bidegurutze nabarmena baitzen.
XIX. mendetik aurrera Bilbo Handiak bizi izandako hazkunde ekonomiko handiari aurre egin ezinik, errota eta burdinola gehienek ateak itxi zituzten Bilbo Handiko industriekin lehiatu ezinean. Gainbehera horrekin batera bestelako industria garatu zen, gehienbat papergintza. Industria berri horretako enpresa batzuk "Papelera del Cadagua", "Sociedad Eléctrica Urrutia" eta "Fábrica de Papel de Fumar" izan ziren.
[aldatu] Demografia
1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2006 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2.095 | 2.126 | 2.776 | 3.308 | 3.828 | 3.833 | 4.229 | 5.025 | 5.615 | 7.125 | 7.307 | 7.857 | 8.010 |
[aldatu] Politika
[aldatu] Alkateak
2011 | Javier Portillo Berasaluze (Aralar) |
2007 | Leandro Capetillo Larrinaga (EAJ) |
2003 | Leandro Capetillo Larrinaga (EAJ) |
1999 | Leandro Capetillo Larrinaga (EAJ) |
1995 | Leandro Capetillo Larrinaga (EAJ) |
1991 | Leandro Capetillo Larrinaga (EAJ) |
1987 | José María Gómez Basaguren (EAJ) |
1983 | José Miguel Ochoa Peña (EAJ) |
1979 | José Miguel Ochoa Peña (EAJ) |
[aldatu] 2011ko udal hauteskundeak
2011ko udal hauteskundeetan, sei zerrenda aurkeztu ziren Zallan: Aralar, Euzko Alderdi Jeltzalea, Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra, Bildu, Alderdi Popularra eta Ezker Batua-Berdeak. Hauek izan ziren emaitzak
- Aralar: 2.326 boto (7 zinegotzi)
- EAJ: 1.632 boto (4 zinegotzi)
- PSE-EE: 592 boto (zinegotzi bat)
- Bildu: 507 boto (zinegotzi bat)
- PP: 151 boto (ordezkaritzarik ez)
- EB-B: 31 boto (ordezkaritzarik ez)
Abstentzioa %19,31koa izan zen, 74 boto baliogabe eta 70 boto zuri egon ziren. Emaitza hauen ondoren, Aralarreko zerrendetan zioan Javier Portillo Berasaluze independentea izendatu zuten Zallako alkate, erabateko gehiengoz.
[aldatu] Kultura
[aldatu] Jaiak eta ospakizunak
Auzoek urte osoan zehar ospatzen dituzte jaiegunak. Zallako jai garrantzitsuena Gangas eguna da (urriko lehen astelehena,lehenengo igandea pasatuta). Horrez gain, udalak errege magoak, Olentzero, aratusteak eta bestelako jaialdi eta ospakizunak antolatzen ditu.
[aldatu] Ondasun nabarmenak
- Terreros dorretxea: XIV. mendekoa eta La Herrera-Ibarra auzoan.
- Bolunburu dorretxea eta Urrutia de la Mella jauregia (XV. mendekoak).
- San Pedro Zarikete baseliza (XVI. mendekoa).
- San Cristobal jauregia edo "Casa Pinta" (XVII. mendekoa).
- San Migel eliza (XII. mendekoa).
[aldatu] Zallar ospetsuak
- José de Urrutia y de las Casas (1739-1803), militarra eta ingeniaria.
- Lorena Sánchez (1973-), futbolaria.
- Aketza Peña (1981-), txirrindularia.
[aldatu] Ikus, gainera
[aldatu] Kanpo loturak
- (Euskaraz) Zallako udala
- (Euskaraz) Zallako institutoa (Zalla B.H.I.)
Enkarterriko udalerriak | ||
---|---|---|
Alonsotegi · Artzentales · Balmaseda · Galdames · Gordexola · Gueñes · Karrantza · Lanestosa · Sopuerta · Turtzioz · Zalla |